شیطان‌شناسى در قرآن نویسندگان: علی محمد قاسمى منبع: معرفت 1381 شماره 62 حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر فرهنگ اصلاحات و واژه ها در قرآن حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر دانستنیهای قرآن دریافت مقاله آرشیو آرشیو شماره ها: ۲۹۷ سال ۱۴۰۲ (۵) سال ۱۴۰۱ (۱۲) سال ۱۴۰۰ (۱۲) سال ۱۳۹۹ (۱۲) سال ۱۳۹۸ (۱۰) سال ۱۳۹۷ (۱۲) سال ۱۳۹۶ (۱۲) سال ۱۳۹۵ (۱۱) سال ۱۳۹۴ (۱۲) سال ۱۳۹۳ (۱۰) سال ۱۳۹۲ (۱۱) سال ۱۳۹۱ (۸) سال ۱۳۹۰ (۱۲) سال ۱۳۸۹ (۱۲) سال ۱۳۸۸ (۱۲) سال ۱۳۸۷ (۱۲) سال ۱۳۸۶ (۱۲) سال ۱۳۸۵ (۱۱) سال ۱۳۸۴ (۱۳) سال ۱۳۸۳ (۱۱) سال ۱۳۸۲ (۱۲) سال ۱۳۸۱ (۱۲) سال ۱۳۸۰ (۱۲) سال ۱۳۷۹ (۷) سال ۱۳۷۸ (۵) سال ۱۳۷۷ (۴) سال ۱۳۷۶ (۴) سال ۱۳۷۵ (۴) سال ۱۳۷۴ (۴) سال ۱۳۷۳ (۴) سال ۱۳۷۲ (۴) سال ۱۳۷۱ (۳) چکیده متن از آن‌جا که انسان موجودى است ذاتاً طالب کمال نهایى و سعادت ابدى و همیشه در اندیشه شناخت کمال ابدى و نهایى و راه‌هاى وصول به آن و نیز شناخت موانع نیل به آن و کیفیت برطرف کردن آن‌هاست و نیز از آن‌جا که شیطان را یکى از موانع مهم در راه نیل به کمال نهایى خود مى‌داند، همیشه سعى دارد تا این موجود پلید را به خوبى شناخته، راه‌هاى مبارزه با او را نیز بشناسد و از این‌رو، به لحاظ تاریخى، مسأله شیطان و کیفیت خلقت و فلسفه آفرینش او، برنامه‌هاى او براى اغواى انسان و دام‌هاى گسترده و ابزار و وسایل اغواگرى‌اش، مسأله حزب شیطان و کیفیت مبارزه با آن و مسائل دیگرى از این قبیل همزاد انسان است. همیشه و در هر جا سخن از شیطان بوده، سؤالات متعددى نیز درباره او مطرح مى‌شده است. آفرینش شیطان از آیات متعدد قرآن استفاده مى‌شود که ماده اولیه شیطان1 «آتش» بوده است; مثلا، در آیه‌اى مى‌فرماید: «و اذقلنا للملائکة اسجدوا لادم فسجدوا الاّ ابلیس کانَ من الجنّ ففسق عن امر ربّه.» (کهف:5) چنان‌که ملاحظه مى‌شود، این آیه شریفه، ابلیس را از جن مى‌داند. ابلیس اسم خاص همان شیطانى است که اغواگر حضرت آدم بود و خداى تعالى در قرآن گاهى با عنوان «ابلیس» و گاهى با عنوان «شیطان» از او تعبیر مى‌کند.2 از سوى دیگر، آیاتى خلقت جن را از آتش مى‌داند: «والجانَّ خلقناه من نار السّموم» (حجر:27); «و خلق الجانّ من مارج من نار» (الرحمن: 15) خود شیطان هم خلقت خود را از آتش مى‌داند، آن‌جا که خداوند از او سؤال مى‌کند: چه چیزى مانع سجده کردن تو بر آدم شد، گفت: «انا خیرٌ منه خلقتنى من نار و خلقته من طین.» (ص: 76) در جاى دیگر، مى‌گوید: «ءَاسجدُ لمن خلقت طیناً» (اسراء:61) اما این‌که منظور از «آتش» همین آتش معمولى است یا آتش دیگرى شبیه این، از قرآن چیزى به دست نمى‌آید. ممکن است گفته شود: اصل معناى جنّ ستر و پوشش است و از این‌رو، به جنین هم «جنین» گفته مى‌شود; چرا که در پوشش رحم مادر قرار دارد و مستور است. جنیان را هم به دلیل مستور بودنشان «جنّ» گویند. به بهشت و باغ نیز «جنّت» گویند; چون تحت پوشش شاخه‌هاى درختان است. بر دیوانگى هم به دلیل مستوربودن عقل و شکوفا نبودن آن «جنون» اطلاق مى‌شود. پس با توجه به آنچه گفته شد، مى‌توان گفت: ملائکه هم جن هستند; زیرا